خسارت۵۰ درصدی بیماری جاروک به باغ های لیموترش / تولید و تکثیر رقم مقاوم پرشین‌لاین در کنترل بیماری جاروک / جمع‌آوری و حفظ ۷۰ رقم شبه‌لاین
رئیس پژوهشکده مرکبات و میوه‌های نیمه‌گرمسیری از اجرای طرح کلان دستیابی به دانش فنی تولید ارقام متحمل لیموترش به بیماری جاروک لیموترش در مناطق جنوب کشور خبر داد.
رئیس پژوهشکده مرکبات و میوه‌های نیمه‌گرمسیری در گفت‌‌وگو با خبرنگار ایانا با اشاره به اجرای طرح کلان دستیابی به دانش فنی تولید ارقام متحمل لیموترش به بیماری جاروک لیموترش گفت: بیماری جاروک لیموترش بیماری مهمی به‌شمار می‌رود که از سال ۱۳۷۶ وارد جنوب ایران شده و در شهرهای نیک‌شهر و قصر غرب گزارش شده است و به‌دلیل اینکه این بیماری، ناقل حشره‌ای به نام زنجیرک دارد، در مناطق جنوب کشور مانند: سیستان و بلوچستان، جنوب کرمان، هرمزگان و بخشی از فارس در این اواخر آلودگی به این بیماری گزارش شده است. عمده خسارت این بیماری نیز روی لیموترش است. قبل از ایران هم این آفت در کشورهایی مثل امارات، عمان، پاکستان نیز گزارش شده بود و چون این بیماری مختص کشورهای آسیایی است، کمتر در جهان روی آن کار شده است و بنابراین در تشخیص این بیماری و ناقل آن چندین سال طول کشیده تا به اینجا رسیده‌ایم.
دکتر مرتضی گل‌محمدی با بیان اینکه کارهایی از همان زمان برای کنترل بیماری جاروک شروع شد، افزود: با توجه به اینکه ناقل این بیماری حشره زنجیرک بوده و این حشره مرتب طی سال به جاهای مختلف پرواز می کند، عملاً کنترل این آفت ممکن نبوده است، بنابراین درختان جدیدی آلوده شده است.
وی گفت: حدود ۵۰ درصد از محصول لیموترش کشور بر اثر بیماری جاروک از بین رفته است؛ اما همچنان باغداران تولید لیموترش را ادامه می‌دهند. پژوهشکده مرکبات و میوه‌های نیمه‌گرمسیری طی این چند سال بخشی از کنترل و مدیریت بیماری درباره ارقام متحمل یا مقاوم را آغاز کرده بود و در سال ۹۴ با حمایت مرکز طرح‌های کلان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری کارهای خیلی خوبی را در این بخش شروع کرده‌ایم.
رئیس پژوهشکده مرکبات و میوه‌های نیمه‌گرمسیری با بیان اینکه هدف پژوهشکده در اجرای طرح کلان دستیابی به دانش فنی تولید ارقام متحمل لیموترش به بیماری جاروک، تولید ارقام متحمل یا مقاوم از طریق دورگ‌گیری است، یادآور شد: در این زمینه توده عظیمی تولید شده و در حال حاضر آن ها مورد ارزیابی قرار دارند و در کنار آن مشغول جمع‌آوری نمونه هایی از لیموترش‌هایی از جنوب کشور هستیم که تاکنون آلوده نشده‌اند، از باغ‌های مختلف شهرهای رودان در استان هرمزگان، جنوب کرمان و استان‌های مختلف که آلوده به جاروک لیموترش هستند.
گل‌محمدی بیان داشت: در این مناطق در قالب طرح کلان دستیابی به دانش فنی تولید ارقام متحمل لیموترش به بیماری جاروک فعالیت‌های گوناگونی صورت گرفته است و تا الان توانسته‌ایم رقمی حدود ۷۰ تا شبه‌لاین جمع‌آوری و حفظ کنیم؛ چون هنوز قطعاً ثابت نشده این‌ها از لحاظ کیفی لیموترش هستند ولی برخی از آن‌ها شبیه لیموترش‌ها هستند. به‌دلیل اینکه لیموترش از طریق بذر تکثیر می‌شد، طی سالیان سال در آن تنوعی صورت گرفته و اگر جمع‌آوری نمی‌شد، ممکن بود بر اثر بیماری‌هایی که در جنوب کشور شیوع دارد و شهرهایی که گرما و خشکی زیاد دارند، از بین می‌رفت، هرچند لیموترش مقاوم است.
وی تولید و تکثیر رقم پرشین‌لاین را از دیگر فعالیت های مؤسسه در کنترل بیماری جاروک دانست و یادآور شد: میوه‌های این رقم درشت‌تر بوده و بیشتر برای تازه‌خوری استفاده می‌شود. نتایج تحقیق پژوهشگران پژوهشکده مرکبات و میوه‌های نیمه‌گرمسیری و مؤسسه گیاه‌پزشکی کشور و جاهای دیگر نشان داد که رقم پرشین‌لاین متحمل و مقاوم به بیماری جاروئک لیموترش است. تولید و تکثیر این رقم هم در اولویت قرار گرفت و از سال گذشته این رقم تکثیر می‌شود و باغداران در جاهایی که مستعد است، از این رقم اسفاده می کنند. هر چند همه مناطق جنوب ایران مستعد کشت لیموترش الزاماً مناسب با رقم پرشین‌لاین نیست، شاید ۳۰، ۴۰ درصد بتوان در این مناطق این رقم را کشت کرد.
به گفته رئیس پژوهشکده مرکبات و میوه‌های نیمه‌گرمسیری برخی ار ارقام پرشین‌لاین‌ها تحمل بهتری نسبت به آفتاب‌سوختگی و استرس‌ها و تنش‌هایی که در محیط هستند، دارند.
گل‌محمدی با اشاره به کشت لیموترش در مناطق مناسب کشور گفت: یکی دیگر از کارهایی که از سوی این مؤسسه در حال انجام است، کشت لیموترش در استان‌های گیلان، کرمانشاه و… است. در این مناطق هدفمان در داخل طرح کلان دستیابی به دانش فنی تولید ارقام متحمل لیموترش به بیماری جاروک لیموترش این است که از لیموترش‌هایی استفاده شود که سالم و عاری از هرگونه ویروس هستند.
وی روش امحاء درختان لیموترش را شیوه لازم ولی ناکافی در مبارزه با بیماری جاروک لیمو ترش دانست و خاطرنشان ساخت: روش امحاء درختان لیموترش به دستورالعمل‌هایی که قبلاً ارائه شده است، برمی‌گردد. آفت جاروک هنگامی که در سطح وسیعی منتشر نشده باشد؛ نخستین کاری که در این نوع مدیریت می توان انجام داد، امحاء درختان آلوده است.
وی در عین حال یادآور شد: منتهی زمانی که بیماری جاروک در سطح وسیعی تکثیر می‌شود، آنجا دیگر امحاء شاید نتواند جواب دهد. اگرچه توصیه می‌شود به‌دلیل اینکه درختان بیمار منبع تغذیه آن زنجیرک‌هایی هستند که دوباره درختان دیگر را آلوده می‌کنند، درخت بیمار را باید از بین برد. بنابراین توصیه ما این است که اگر قرار است امحاء هم صورت گیرد، در یک منطقه جدید که بیماری برای بار نخست وارد می‌شود، باید به‌صورت همزمان باشد. نمی‌شود در یک منطقه وسیع بیماری جاروک داشته باشیم و شما بروید یک باغ را امحاء کنید؛ اما باغ‌های دیگر امحاء نشوند و آن حالت قبلی باقی بماند.
رئیس پژوهشکده مرکبات و میوه‌های نیمه‌گرمسیری با بیان اینکه عملاً تنها روشی که ما امیدوار هستیم بتوانیم تا حدودی بیماری جاروک را مدیریت کنیم و باعث کاهش خسارت شود، استفاده از ارقامی است که مقاوم به بیماری باشند یا پایه‌هایی که تحمل بهتری را دارند، افزود: در بررسی پایه‌ها، پایه نارنج تحمل بیشتری نسبت به بیماری جاروک دارد. بنابراین در خیلی از جاها توصیه شد از ترکیب لیموترش روی پایه نارنج استفاده شود. هرچند ممکن است باغداران از آن استقبال نکنند؛ به‌دلیل اینکه وقتی از خود لیموترش استفاده می شود، سرعت رشد نهال خیلی سریع صورت می گیرد.، بنابراین باغداران به این سمت می‌روند، منتهی پس از چند سال دوباره آلودگی را خواهیم داشت و شدت و خسارت بیماری در آنجاها بیشتر خواهد شد.
وی در ادامه به انتشار دو نشریه جدید مدیریت بیماری جاروک لیموترش و مدیریت کاشت و تغذیه باغ‌های لیموترش که از سوی مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور با همکاری پژوهشکده مرکبات و مؤسسه تحقیقات خاک و آب تهیه شده است اشاره کرد و گفت: با استفاده از مدیریت تغذیه و تقویت درخت می‌توانیم عمر درختانی را که آلوده هستند، چند سال نگه داریم؛ اما هیچ‌کدام راه علاج قطعی نیست که مثلاً ما بگوییم با تغذیه این بیماری را از بین ببریم. نه، چنین کاری را نمی‌توانیم انجام دهیم. با توجه به طبیعت بیماری جاروک که عامل بیماری وارد سیستم آوند آبکش گیاه می‌شود و در داخل خود گیاه به‌صورت سیستمی پخش می‌شود. بنابراین عملاً نمی‌توانیم این بیماری را در گیاه حذف کنیم.
به گفته گل محمدی استفاده از سموم شیمیایی مناسب از دیگر روش‌هایی است که می‌تواند در کاهش خسارت و کاهش جمعیت ناقل بیمار جاروک لیمو ترش مؤثر باشد.
وی با اشاره به ایجاد نهالستان برای ارقام مناسب کشت لیمو ترش در کشور بیان داشت: ایجاد نهالستان از دو سال پیش هم در بحث پرشین‌لاین و هم میکس‌لاین ها و نیز سایر ارقامی که می‌توانند مناسب باشد، آغاز شده و بخش خصوصی در سطح وسیعی باغ مادری در مناطقی از کشور احداث و هم شرکت دانش‌بنیان ترنج وابسته به پژوهشکده اقدام به تولید ارقام پرشین‌لاین و میکس‌لاین کرده است که در آینده بتوانند این پروسه را سریع‌تر پیش ببرند.
رئیس پژوهشکده مرکبات و میوه‌های نیمه‌گرمسیری با بیان اینکه سالانه حدود ۱۰۰ هزار نهال لیمو ترش وارد باغ‌های کشور می‌شود، افزود: اگرچه می توان با ایجاد باغ مادری در جنوب کشور و نیز توسعه فعالیت های شرکت‌های دانش‌بنیان این روند را سرعت بخشید؛ اما نکته حائز اهمیت اینکه در همه مناطق کشور رقم پرشین‌لاین که مؤسسه توصیه کرده است، به‌دلیل گرمای خیلی زیاد در برخی از مناطق، شرایط خاکی و… مناسب نباشد. اگرچه رقم پرشین‌لاین هنوز هم برای باغداران اقتصادی است./