ضرورت استفاده از اسیدهای آلی (اسید هیومیک و فلویک اسید) درافزایش کمی وکیفی محصولات کشاورزی
مقدمه
بشر هزاران سال است که متوجه شده است که خاک های دارای رنگ تیره حاصل خیزتر می باشند. همچنین سال های بسیاری است که بشر به اهمیت مواد هوموسی در بهبود خصوصیات فیزیکوشیمیایی و بیولوژیکی خاک پی برده است. در هر جای کره زمین که خاک و آب باشد، مواد آلی و هیومیک نیز وجود دارند. مواد هیومیکی محصول سنتز میکروبی است که در سطح کره زمین گسترش یافته است .هیومات یک نام عمومی برای توصیف مواد آلی است که از معادن زغال سنگ استخراج می شود. به عبارت دیگر لئوناردیت یا لیگینین اکسید شده نیز نامیده می شود.
حضور بعضی عناصر غذایی در خاک به تنهایی کافی نیست بلکه مشکل اساسی جهت فراهم نمودن شرایط رشد مناسب برای گیاه، مربوط به در دسترس بودن عناصر غذایی مورد نیاز گیاه می باشد نه فقط حضور در خاک. اگر تمامی مقادیر کودهای شیمیایی که به خاک افزوده می شود، بتواند جذب شود تأثیر بسزایی در میزان استفاده ی بی رویه و هدر رفت آن خواهد داشت. امروزه می دانیم که ظهور و استفاده از تولیدات جدید هوموس و هیومیک اسید در خاک قادر است چنین تأثیرات مثبتی داشته باشد. (رهروان رویش سبز)
این کودها به صورت نمک اسیدهای آلی هومیک تحت نامهای هومات پتاسیم ، آمونیوم وسدیم نیز عرضه می گردد.
نتایج تحقیقات مختلف نشان داده که مصرف مقادیر بسیار کم این مواد اثرات قابل ملاحظه ای در بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی و همچنین بیوژیکی خاک دارد.
همچنین به دلیل وجود ترکیبات هورمونی و انواع ویتامینها درآنها (هوماتها) اثرات بسیار مفیدی نیز در افزایش تولید (80-10 درصد) و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی دارند.
از این کودها به صور مختلف از جمله در سیستم آبیاری تحت فشار ، محلول پاشی ، کشت های هیدروپونیک ، مصرف خاکی و تلقیح با بذر استفاده می گردد.
تعریف هوموس:
درسال 1761 میلادی والریوس، هوموس را مواد آلی تجزیه شده تعریف نمود. بعدها هوموس به موادی اطلاق گردید که از لحاظ ساختمان بی شکل و کلوئیدی بوده و حد نهایی تجزیه و تخریب مواد آلی می باشد.
تشکیل هوموس درخاک :
چهار تئوری تغییر بافت های گیاهی، پلیمریزاسیون شیمیایی، تجزیه بافتهای میکروبی_گیاهی، سنتز میکروبی در تشکیل مواد هوموسی به تنهایی و یا توام با یکدیگر نقش دارند. در تمام این چهار تئوری ابتدا مواد فنولی که از لیگنین و یا میکرو ارگانیسم ها تولید می گردد، در اثر اکسیداسیون به کویینون تبدیل شده و با پلیمریزاسیون این ماده، هوموس تشکیل می گردد. ارتباط با ما
خصوصیات شیمیایی مواد هوموسی :
ترکیبات مواد آلی مختلف، دارای دو نوع اسید آلی مهم به نام های اسید هیومیک و اسید فولیک می باشند. اسید هومیک با وزن ملکولی 30/000-300/000 سبب تشکیل کمپلکس پایدار و نامحلول (کند رها ) با فلزات میکرو (ریز مغذی) می گردد. اسید فولویک نیز با وزن ملکولی کمتر از30/000 سبب تشکیل کمپلکس های محلول با عناصر میکرو می نماید.
مجموع این دو اسید میزان فراهمی عناصر غذایی به ویژه ریز مغذیها را برای گیاه درکوتاه مدت و بلند مدت افزایش می دهند. ترکیبات هوموسی با داشتن ظرفیت تبادلی کاتیونی بالا که از یونیزه شدن گروه های عامل موجود درسطح آن ناشی می شود، قادر است از طرق مختلف شیمیایی و یا با ایجاد پل کاتیونی ذرات خاک را به هم پیوند داده و سبب تشکیل خاکدانه های پایدار شود.
شناسایی مواد هوموسی :
روش های مختلفی از جمله، قابلیت حل شدن آن در اسید و یا باز، اندازه گیری میزان کربن و اکسیژن ، اندازه گیری گروه های کربوکسیل و فنول، روش پتانسیومتری، روش طیف سنجی، نورمرئی و مادون قرمز و روش کروماتوگرافی و ژل در شناسایی اجزاء مواد هوموسی وجود دارد.
اسیدهای فولویک ترکیبات هوموسی بوده که هم در اسید و هم درباز محلول است ولی اسید هومیک فقط در باز محلول می باشد. اسید هومیک دارای درصد کربن بیشتر نسبت به اسیدهای فولویک می باشد، ولی اسید فولویک اکسیژن بیشتری دارد. میان گروه های کربوکسیل اسید فولویک بیشتر از اسید هومیک بوده و در روش طیف سنجی منحنی هریک از اسیدهای فوق در طول موج دارای یک پیک واضح می باشد. رهروان رویش سبز
مزایای اسید هیومیک :
اسیدهای هومیک سبب بهبود خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک می گردد.
الف- بهبود خصوصیات فیزیکی :
افزایش ظرفیت نگهداری رطوبت درخاک
افزایش تهویه خاک
کاهش فرسایش خاک
افزایش مقاومت گیاه به خشکی
ب- بهبود خصوصیات شیمیایی خاک :
افزایش درصد ازت کل درخاک
متعادل نمودن PH خاکهای اسیدی و آهکی
افزایش ظرفیت تبادلی کاتیونی خاک
افزایش جذب عناصر غذایی
فراهمی عناصر غذایی مورد نیاز گیاه در طول دوره رشد
ج – بهبود خصوصیات بیولوژیکی و تجدید حیات خاک :
افزایش تقسیم سلولی و رشد گیاه
افزایش قطر دیواره سلولی و مقاومت به آفات و بیماری ها
اسید هیومیک را می توان توام با سایر کودهای شیمیایی و یا مستقیماً درخاک مورد استفاده قرارداد. از این طریق بازیافت کودهای شیمیایی و همچنین اثربخشی آنها افزایش می یابد.
اسید هیومیک را می توان در طول فصل رشد مستقیما در ناحیه رشد ریشه گیاه تزریق نمود.
اسید هیومیک را می توان از طریق آب آّبیاری، محلولپاشی، مصرف خاکی و سیستم های آبیاری تحت فشار مورد استفاده قرارداد.
اسیدهیومیک با اکثرکودهای شیمیایی سازگار بوده و قابلیت اختلاط دارد.
مصرف مستقیم اسید هیومیک برای گیاه سمیت ایجاد نمی نماید.
اسید هیومیک در آب به خوبی حل شده و با کودهای دیگر مایع نیز قابل اختلاط می باشد.
اسید هیومیک را میتوان در تمامی مزارع سبزی و صیفی، محصولات ردیفی، انواع درختان میوه (انگور، زیتون ، مرکبات) وگلهای زینتی در سیستم آّبیاری تحت فشار، محلول پاشی و مصرف خاکی مورد استفاده قرارداد.
اسید هیومیک به علت کاهش دادن درجه شوری خاک و غیرفعال نمودن سموم کشاورزی مصرفی در خاک، در سالم سازی خاک نقش مهمی دارد، لذا به عنوان کود آلی دوستدار طبیعت ازآنها نام برده می شود.
نقش اسید هیومیک در افزایش عملکرد محصولات مختلف زراعی و باغی و همچنین سبزی و صیفی :
محصول
درصد افزایش تولید
مرکبات
%65
کلم
%60
گوجه فرنگی
%50
چغندر قند
%37
خیار
%36
انگور
%35
ذرت ، هویج
%30
پنبه
%22
شلغم ، سیب زمینی ، گندم
%20
جو
%18
سیب
%12
میزان مصرف اسید هیومیک :
مصرف خاکی اسید هیومیک در محصولات مختلف به میزان 20-10 لیتر در هکتار نتایج بسیار خوبی در افزایش عملکرد کمی و کیفی محصولات مختلف ایجاد می کند.
محلول پاشی با محلول 3 در هزار اسید هیومیک نیز برای بهبود کمی و کیفی محصولات کشاورزی قابل توصیه می باشد.
نقش هیومیک اسید در بهبود ریشه‌زایی گیاهان
تأثیر هیومیک اسید بر رشد ریشه چنان واضح و شگرف است که در مواردی حجم ریشه را تا چند برابر افزایش می‌دهد. چنانکه همه می‌دانیم گیاهی که ریشه‌های وسیع تر و قوی تری دارد سالم تر و مقاوم تر نیز خواهد بود. تقویت ریشه‌زایی با مکانیسم‌های متعددی مرتبط است. اولاً اصلاح ساختار فیزیکی خاک فضای مناسبتری را برای نفوذ ریشه ایجاد می‌کند. ثانیاً هیومیک اسید با افزایش نفوذپذیری سلول‌های ریشه به جذب بهتر موادغذایی و توسعه بیشتر گیاه کمک می‌نماید. از اینها گذشته ثابت شده است که هیومیک اسید با تولید بیشتر اسیدهای نوکلئیک و اسیدهای آمینه تکثیر سلولی را در کل گیاه و بخصوص در ریشه‌ها افزایش می‌دهد. رهروان رویش سبز
* تأثیر هیومیک اسید در جذب بهتر مواد معدنی و بهبود کیفیت محصول
افت کیفیت محصولات کشاورزی واقعیتی است که همه به آن معترفند و آزمون‌های متعدد نیز آن را اثبات کرده است. در اینجا نیز هیومیک اسید با مکانیسم‌های متعددی به جذب بهتر مواد معدنی و بهبود کیفیت محصول کمک می‌کند. غالب مواد معدنی نظیر اکسیدها، کربنات‌ها و سولفیدها برای گیاه قابل جذب نیستند و سولفات‌ها هم قابلیت جذب محدودی دارند. نقش هیومیک اسید خاک از یک طرف انحلال و جذب عناصر نامحلول از خاک و از طرف دیگر حفظ و نگهداری این عناصر در خود و انتقال آن در زمان مناسب به ریشه گیاه است. به این عمل تبادل کاتیونی نیز گفته می‌شود. هیومیک اسید با بهبود تولید قند، پروتئین و ویتامین در گیاه و نیز تأثیر مثبتی که بر جنبه‌های مختلف فتوسنتز دارد نیز محتوای غذایی محصولات کشاورزی را افزایش می‌دهد. هیومیک اسید سبب تقویت دیواره سلولی می‌شود. با این مکانیسم نفوذپذیری محصولات نسبت به قارچ‌های فاسد کننده در همه موارد اعم از غلات، میوه‌جات و سبزیجات کمتر شده و خاصیت انبارمانی افزایش می‌یابد.
*دوام اثر زیاد کودهای هیومیکی درخاک
برخلاف کودهای شیمیایی که دوام اثر ناچیزی دارند و به شکل‌های مختلف نظیر تجزیه، تبخیر، تصعید، آبشویی و یا تثبیت از دسترس گیاه خارج می‌شوند، هیومیک اسید پایداری بی‌نظیری دارد. تنها میکروارگانیسم‌های مفید خاک می توانند آن را بعنوان منبع انرژی مورد استفاده قرار دهند و نیز وجود مقادیر بیش از حد نمک‌های محلول در خاک چه از کودهای شیمیایی اضافی و چه آلاینده‌های خاک نظیر نمک (NaCl) می‌تواند هیومیک اسید را اشباع کرده و بطور موقت و یا دائم از کار بیندازد. هیومیک‌ها پیش از اینکه کود باشد اصلاح‌کننده خاک است. به این معنا که پلیمرهای هیومیک اسید شبیه یک چسب ارگانیک عمل می‌کند و ذرات مواد معدنی خاک را به هم می‌چسباند. ارتباط با ما
میکروگرانول‌های تشکیل شده نیز با کمک همین چسب به هم پیوند شده گرانول‌های درشت‌تری ایجاد می‌کند. وقتی این گرانول‌ها در کنار هم قرار بگیرد، همانند گلوله‌هایی که در یک لیوان قرار داده شود، بین خود فضای خالی ایجاد می‌کنند که به نفوذ بیشتر هوا، آب و ریشه کمک می‌کند، همچنین فضای مناسبی برای موجودات ریز اعم از میکروسکوپی و ماکروسکوپی ایجاد می‌کنند.
نقش هیومیک اسید در ایجاد توازن در عناصر غذایی خاک
مسأله توازن بحث بسیار مهم و پیچیده‌ای است. دیر زمانی نیست که دانشمندان دریافته‌اند که تنها تأمین عناصر مورد نیاز گیاه برای رشد و سلامت آن کافی نیست، بلکه تأمین متوازن عناصر بسیار مهمتر است. عدم تعادل در خاک چه مشکلی ایجاد می‌کند؟ اولین مشکل در جذب خودنمایی می‌کند. برای نمونه بیش‌بود فسفر می‌تواند مانع جذب آهن، روی، کلسیم و… شود. چرا که فسفر با این عناصر تولید فسفات‌های نامحلول می‌کند.
به همین ترتیب بیش‌بود هر عنصری در خاک برای جذب یک یا چند عنصر دیگر مزاحمت ایجاد می‌کند.خاک نامتوازن، گیاه بیمار و گیاه نامتوازن، حیوان و انسان نامتعادل ایجاد می‌کند. برای بازگشت به تعادل مجدد چاره‌ای جز این نیست که باز از خاک شروع کنیم و در این راه هیومیک‌ها ابزار بسیار کارا و مفیدی هستند. رهروان رویش سبز
مصرف اسید هیومیک در خاک های رسی موجب کاهش تثبیت پتاسیم و افزایش جذب پتاسیم می گردد. در مطالعه به عمل آمده در فلوریدا امریکا مصرف اسید های هیومیک رشد درخت مرکبات تازه کاشته شده را 250 درصد افزایش داد. در همان آزمایش علائم بیماری زوال درختان پیر مرکبات را کاهش داد. لازم به ذکر است کود هیومیک اسید در تمام محصولات زراعی و باغی بر حسب نیاز توصیه می شود. جهت استفاده در موارد مختلف و تهیه آن با ما مشورت نمایید .
جایگاه هیومیک اسید در دنیا
امروزه استفاده از کودهای شیمیایی به دلیل آثار مخرب و زیانبار آنها بر روی محیط زیست در حال منسوخ شدن است به همین دلیل هیومیک اسید در سراسر جهان مورد توجه خاصی قرار گرفته است و در صنعت و کشاورزی کاربردهای متنوع و وسیعی دارد و بر مصرف سالیانه آنها به طور متوسط %25 اضافه می شود.
در کشورهای غربی با وجودی که میزان ماده آلی در خاک نسبتاً بالاست باز استقبال از این مواد بسیار گسترده و روز افزون است آنها به دلایل زیر علاقمند به استفاده از هیومیک‌ها هستند.
سازگاری با محیط زیست و فقدان نگرانی از آلوده شدن آب‌های سطحی و زیرزمینی یعنی خطری برای گیاه و یا محیط زیست ندارد.
صرفه‌جویی در حدود 25 تا 70 درصد استفاده از کودهای شیمیایی فسفاته و ازته و کاهش هزینه‌ها.
قابلیت استفاده درکشت‌های ارگانیک (هیدروپنیک) و همچنین مقاومت به شوری،کم آبی و سرما را در گیاه افزایش می‌دهد.
افزایش مقاومت نسبت به بیماری‌ها در نتیجه کاهش مصرف سموم و استفاده از علف کشهای بسیار گران را منسوخ می کند
افزایش تولید محصولات کشاورزی به مقدار 30 تا 50 درصد
احیای توازن در خاک‌هایی که قبلاً بطور نامناسب کوددهی شده‌اند و از سمیّت کودها و عناصر اضافی موجود در خاک می‌کاهد. ارتباط با ما
